| Οι Μικροί μας Πόλεμοι ... |
|
Από τον Άκη Γιάτσογλου
(Αρθρο στο 9o τεύχος του Fanzine "HACK & SLASH" με πρωτότυπο τίτλο :
"ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ - WARGAMES")
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, 27.09.1943
Η διαταγή είχε έρθει από τις 05:00, πως η θέση έπρεπε να κρατηθεί πάση θυσία. Ο ταγματάρχης ήταν σαφής στις διαταγές του: «Ο δεύτερος λόχος θα προσπαθήσει να καθυστερήσει τη Ρωσική επέλαση, για να τοποθετηθούν εκρηκτικά στη γέφυρα πάνω από τον ποταμό, έτσι ώστε να μη συνεχιστεί η καταδίωξη της μεραρχίας από τον προελαύνοντα Κόκκινο Στρατό». Οι λιγοστοί εναπομείναντες άντρες του δεύτερου λόχου καθώς και κάποια στοιχεία μιας κοντινής ίλης τεθωρακισμένων του σχηματισμού έλαβαν θέση γύρω από το σιδηροδρομικό σταθμό του χωριού, περιμένοντας την αναπόφευκτη επίθεση των Σοβιετικών. Με το πρώτο φως, άρχισαν να πέφτουν οι οβίδες του Ρωσικού πυροβολικού. Οι απώλειες ήταν λιγοστές, καθώς οι άντρες της Wermacht ήταν καλά καλυμμένοι. Ύστερα από λίγο όλα σώπασαν. Η σιωπή πριν από την καταιγίδα. Δεν άργησε να ακουστεί ο γνώριμος και απαίσιος ήχος από τις ερπύστριες των Τ-34 που πλησίαζαν. Ανάμεσα από τα άρματα και πιο πίσω από αυτά, μπορούσε κανείς να διακρίνει τις ορδές του Ρωσικού πεζικού να ετοιμάζονται για ακόμα ένα ένδοξο «ανθρώπινο κύμα», αποφασισμένοι να πετάξουν τους εισβολείς πέρα από τα σύνορα της Μητέρας Ρωσίας. Ο Ρώσος συνταγματάρχης αποφάσισε να αφήσει το πεζικό να προχωρήσει λίγο μπροστά από τα άρματα. Δεν ήθελε να διακινδυνεύσει να τα χάσει από την αρχή της μάχης. Το δάσος στα δεξιά του πρόσφερε πολύ καλή κάλυψη και έστειλε ένα λόχο να επιτεθεί μέσα από αυτό. Σε λίγο, οι προφυλακές των Γερμανών άρχισαν να θερίζουν τα επελαύνοντα τμήματα των Σοβιετικών. Στο κροτάλισμα των MG-42 ήρθαν να προστεθούν οι βολές από τα νεοαφιχθέντα Panther. Δεν υπήρχε καιρός για χάσιμο. Με ένα νεύμα του διοικητή, το πεζικό χίμηξε μπροστά για να καταλάβει το σταθμό...  ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 15.04.2004 Θα μπορούσε να είναι μία περιγραφή κάποιου βετεράνου του Ανατολικού Μετώπου, αλλά είναι απλά η περιγραφή ενός παιχνιδιού πολέμου (wargame). Τι είναι όμως τα παιχνίδια πολέμου;
ΟΡΙΣΜΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα παιχνίδια πολέμου είναι η αναπαράσταση των συνθηκών που διέπουν μία πολεμική σύρραξη και η μεταφορά αυτής σε παιχνίδι. Ο άνθρωπος παίζει πολεμικά παιχνίδια από την αρχαιότητα, αλλά στη σύγχρονή τους μορφή τα παιχνίδια πολέμου πρωτοεμφανίστηκαν στο επιτελείο του Πρωσσικού στρατού στα μέσα του 19ου αιώνα με σκοπό την εκπαίδευση των αξιωματικών σε «πραγματικές» συνθήκες εκστρατείας, χρησιμοποιώντας υποθετικά σενάρια. Η αποτελεσματικότητα αυτού του τρόπου εκπαίδευσης δεν άργησε να φανεί στον Πρωσσοαυστριακό πόλεμο του 1860 και το Γαλλοπρωσσικό πόλεμο του 1870. Έκτοτε σχεδόν όλα τα επιτελεία στρατού χρησιμοποιούν τα παιχνίδια πολέμου για την εκπαίδευση των στελεχών τους. Ως ασχολία, τα παιχνίδια πολέμου γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση τη δεκαετία του ’60 κυρίως στις αγγλοσαξονικές χώρες και από τότε έχουν εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο διαχωρισμός των παιχνιδιών πολέμου σε κατηγορίες είναι κάπως δύσκολος και σε κάθε περίπτωση είναι αρκετά σχηματικός. Κατ’ αρχάς πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός ανάμεσα στα παιχνίδια πολέμου και τα παιχνίδια στρατηγικής. Τα δεύτερα αφορούν αποκλειστικά στη χρησιμοποίηση και εφαρμογή τακτικών κινήσεων για την επίτευξη του σκοπού του παίκτη. Τα παιχνίδια πολέμου, ενώ εμπεριέχουν το προαναφερθέν στοιχείο, επιπλέον έχουν το χαρακτηριστικό της αναπαράστασης κάποιας πολεμικής σύγκρουσης. Για παράδειγμα, ενώ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί (σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό) ως παιχνίδι στρατηγικής το «Σκορ 4», δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί ως παιχνίδι πολέμου.
Ένας άλλος σχηματικός διαχωρισμός θα πρέπει να γίνει ανάμεσα στα παιχνίδια πολέμου που αφορούν στην ιστορία (historical wargaming) και τα παιχνίδια πολέμου που αφορούν σε φανταστικούς κόσμους (fantasy wargaming). Έτσι ενώ μπορεί κάποιος να παίξει τη μάχη του Γρανικού, άλλος θα μπορούσε να παίξει τη μάχη των Πέντε Στρατών (J.R.R. Tolkien, The Hobbit).
ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (...εντάξει, δεν χάθηκε και ο κόσμος !) Αποφασίζοντας κάποιος να ασχοληθεί με τα παιχνίδια πολέμου, θα πρέπει πέρα από το επίπεδο και το μέσο το οποίο θα χρησιμοποιήσει για να παίξει, να πραγματοποιήσει και κάποιες επιλογές όσον αφορά στην περίοδο με την οποία θα ασχοληθεί (εάν αφορά ιστορικά παιχνίδια πολέμου) ή στον κόσμο με τον οποίο θα ασχοληθεί (εάν πρόκειται για παιχνίδια πολέμου φαντασίας).
Το επίπεδο του παιχνιδιού είναι ανάλογο με τον ρόλο τον οποίο θα κληθεί να διαδραματίσει ένας παίκτης στο παιχνίδι πολέμου. Δηλαδή, θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στα διάφορα επίπεδα που χαρακτηρίζουν μία σύγκρουση. Έτσι, αν πάρουμε για παράδειγμα τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί κάποιος να αναλάβει για παράδειγμα, το ρόλο του ηγέτη της Γερμανίας, μαζί με όλο της το στρατό, την οικονομία της, τις στρατηγικές της εφεδρείες, την παραγωγή της κλπ. Αυτό χαρακτηρίζεται ως «στρατηγικό επίπεδο». Στον ίδιο πόλεμο, μπορεί να παίξει την επιχείρηση «Ερμής» (κωδική ονομασία για την κατάληψη της Κρήτης το 1941), χειριζόμενος κάποιες δεδομένες δυνάμεις που του έχουν ανατεθεί για την κατάληψη ενός τομέα του μετώπου. Αυτό χαρακτηρίζεται ως «επιχειρησιακό επίπεδο». Τέλος, μπορεί κάποιος να παίξει την απελπισμένη άμυνα ενός λόχου απέναντι στις επιθέσεις του Σοβιετικού Στρατού στη Semniovska, (βλ. εισαγωγή). Αυτό χαρακτηρίζεται ως «τακτικό» επίπεδο.
Ο πιο πάνω διαχωρισμός είναι ενδεικτικός και αλλάζει από περίοδο σε περίοδο και από πόλεμο σε πόλεμο, αλλά αυτό είναι ένα τυπικό παράδειγμα για να καταλάβει κάποιος τη βασική αρχή διαχωρισμού των παιχνιδιών πολέμου σε επίπεδα.
   ΜΕΣΟ
Όσον αφορά το μέσο που θα χρησιμοποιήσει κάποιος για να παίξει και εδώ οι επιλογές είναι αρκετές. Υπάρχουν παιχνίδια πολέμου επί χάρτου (boardgames), παιχνίδια πολέμου μέσω ταχυδρομείου, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, παιχνίδια πολέμου με φιγούρες, παιχνίδια πολέμου μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και όλοι οι συνδυασμοί των ανωτέρω. Για το τελευταίο δε θα επεκταθούμε, αλλά θα πούμε δυο λόγια για όλα τα άλλα. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ (BOARDGAMES)
Οι περισσότεροι από εσάς θα έχετε παίξει ή θα έχετε δει να παίζεται RISK. Είναι μία χονδροειδής αναπαράσταση παγκόσμιας σύρραξης και είναι παιχνίδι επί χάρτου. Έχει δηλαδή το χαρακτηριστικό της αναπαράστασης της περιοχής στην οποία διαδραματίζεται το παιχνίδι (στη συγκεκριμένη περίπτωση ο κόσμος) και αυτή είναι χωρισμένη σε τμήματα που διευκολύνουν και ορίζουν την κίνηση των πιονιών (περιοχές του κόσμου). Έτσι, τα boardgames είναι χάρτες της περιοχής που αφορά το παιχνίδι (π.χ. στην επιχείρηση για την κατάληψη της Κρήτης, ο χάρτης θα αναπαριστά, όπως σωστά μαντέψατε, την Κρήτη) χωρισμένη σε περιοχές, τετράγωνα, εξάγωνα ή ο,τιδήποτε άλλο θα διευκολύνει και θα ορίζει την κίνηση των πιονιών - μονάδων του παίκτη.
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕΣΩ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ - ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ (Play by Mail - Play by e-Mail)
Τα παιχνίδια μέσω ταχυδρομείου (οποιασδήποτε μορφής) δημιουργήθηκαν λόγω κάποιων προβλημάτων που χαρακτηρίζουν σχεδόν όλα τα παιχνίδια πολέμου, αυτά του χρόνου και του χώρου. Με αυτά δίνεται η δυνατότητα σε παίκτες που βρίσκονται σε διαφορετικές πόλεις ή και χώρες να παίζουν μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας τις κινήσεις τους μέσω ταχυδρομείου, εφόσον τα περισσότερα παιχνίδια πολέμου ακολουθούν την αρχή του σκακιού, δηλαδή οι παίκτες παίζουν εναλλάξ. Είναι η πιο εντυπωσιακή μορφή παιχνιδιών πολέμου και είναι το σημείο όπου τα παιχνίδια πολέμου συναντούν τον μοντελισμό. Οι παίκτες χρησιμοποιούν στρατούς υπό κλίμακα, σε ένα διόραμα / μακέτα του πραγματικού εδάφους στο οποίο διαδραματίστηκε η μάχη που αναπαριστούν. Ο λόγος που χρησιμοποιείται κλίμακα είναι προφανής. Θα ήταν κάπως δύσκολο να παίξει κάποιος τη μάχη του Βατερλώ εάν χρειάζονταν ένα χώρο που είναι 6 χιλιόμετρα μήκος με τέσσερα χιλιόμετρα πλάτος, πόσο μάλλον να βρει κάπου διακόσιες πενήντα χιλιάδες φιγούρες, να τις βάψει και να τις οργανώσει σε μονάδες. Έτσι, χρησιμοποιούνται κλίμακες που κάνουν την αναπαράσταση της πιο πάνω μάχης πιο εύκολη. Μπορεί κάποιος δηλαδή να χρησιμοποιήσει μία κλίμακα 1/50 (μία φιγούρα αναπαριστά 50 στρατιώτες) για το στρατό και μία κλίμακα 1/4000 (ένα χιλιοστό ισούται με τέσσερα μέτρα) για το έδαφος. Έτσι, βλέπουμε πως για την αναπαράσταση της μάχης του Βατερλώ χρειάζονται περίπου πέντε χιλιάδες φιγούρες (δεν είναι μεγάλος αριθμός για κάποιον που ασχολείται καιρό) και ένα τραπέζι διαστάσεων 1,5x1 μέτρα. Φυσικά, δεν έχει κάποιος παρά να αλλάξει τις κλίμακες και να χρησιμοποιήσει αυτές που τον βολεύουν και για την ποσότητα των φιγούρων που διαθέτει και για τον χώρο του. Φιγούρες για αυτόν τον σκοπό υπάρχουν σε πολλές κλίμακες, από 2 χιλιοστά μέχρι 54 χιλιοστά, με πιο δημοφιλή αυτές μεταξύ 6 και 25 χιλιοστών. Στην Ελλάδα έχουν αρχίσει σχετικά πρόσφατα να εισάγονται φιγούρες για παιχνίδια πολέμου, ενώ πάντα είναι δυνατή η παραγγελία τους απευθείας από το εξωτερικό. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΕΣΩ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Τα παιχνίδια πολέμου μέσω υπολογιστή είναι αρκετά διαδεδομένα και οι περισσότεροι από εμάς θα έχουμε κατά καιρούς παίξει ή θα έχουμε δει να παίζεται ένα τέτοιο. Παιχνίδια όπως το Starcraft, το Warcraft ή το Age of Empires είναι χαρακτηριστικά, αν και κάπως αφηρημένα, και το μεγάλο τους (και μόνο, κατά τη γνώμη μου) πλεονέκτημα είναι η μεγάλη ταχύτητα στον υπολογισμό των αποτελεσμάτων.
ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΙ Η ιστορία του ανθρώπου είναι δυστυχώς γεμάτη από πόλεμους. Για παράδειγμα, κάποιος θα μπορούσε να επιλέξει παιχνίδια πολέμου στην αρχαία Ελλάδα, στον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση, τη Ναπολεόντεια περίοδο, την Ελληνική επανάσταση, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου και η λίστα δεν έχει τέλος. Αντίστοιχα με τις ιστορικές περιόδους, όποιος θελήσει να ασχοληθεί με παιχνίδια πολέμου φαντασίας, θα πρέπει να επιλέξει τον κόσμο τον οποίο θα αναπαραστήσει. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Σε καμία περίπτωση η ενασχόληση με τα παιχνίδια πολέμου δε γίνεται επειδή οι παίκτες αγαπούν τον πόλεμο. Το αντίθετο μάλιστα, μέσα από τα παιχνίδια αυτά βλέπει κανείς το τεράστιο κόστος που έχει ο πόλεμος σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό που προσφέρουν τα παιχνίδια πολέμου, πέρα από ατελείωτες ώρες παιχνιδιού (μαζί με όλα αυτά που προσφέρει ένα παιχνίδι – κοινωνικοποίηση, κέφι, γέλιο) είναι και μία τεράστια εμβάθυνση στη γνώση της ιστορίας. Μπορεί να ακούγεται κλισέ, όμως εάν κάποιος ασχοληθεί με αυτά θα καταλάβει αργά ή γρήγορα πως θα πρέπει να ξέρει το στρατό που χειρίζεται εάν θέλει κάποτε να κερδίσει μία παρτίδα. Για παράδειγμα, για να φτιάξει κάποιος ένα στρατό από φιγούρες, θα πρέπει να μάθει για τις στολές, τις τακτικές και την οργάνωση του στρατού του, πως συμπεριφέρεται σε μάχη, τους αντιπάλους του, και γενικά πολλά πράγματα που χαρακτηρίζουν την περίοδο με την οποία ασχολείται. Η γνώση έρχεται σταδιακά και με τον καλύτερο τρόπο, παίζοντας, οπότε γίνεται υποσυνείδητα κτήμα του παίκτη. Θέλετε να μάθετε γιατί η Ιστορία ονομάζει τον Αλέξανδρο Μέγα; Δοκιμάστε να επαναλάβετε τον θρίαμβό του στα Γαυγάμηλα. Τι θα γινόταν εάν ο στρατιώτης Ryan και η παρέα του καθηλώνονταν στην παραλία Omaha; Τα παιχνίδια πολέμου ίσως μπορέσουν να δώσουν κάποιες απαντήσεις στα προηγούμενα ερωτήματα. Δεν έχετε παρά να επικοινωνήσετε με τον γράφοντα ή να επισκεφτείτε το εντευκτήριο του Ελληνικού Συλλόγου Φίλων Ιστορίας και Παιγνιδιών Στρατηγικής (Ε.Σ.Φ.Ι.Π.Σ.). |
Σαν σήμερα..
480 π.Χ. : Ελληνικός στόλος υπό τον Ευρυβιάδη κατανικά τον Περσικό στόλο σε ναυμαχία κοντά στο ακρωτήριο της Εύβοιας Αρτεμίσιο.